DOROSŁE DZIECI
Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie

Dorosłe dzieci – to pierwsza w Polsce naukowa monografia  zjawiska parentyfikacji, czyli odwrócenia ról w rodzinie. Oznacza ono, że dziecko opiekuje się dorosłym (najczęściej rodzicem) i jest to zadanie przekraczające jego możliwości. Odwrócenie ról może mieć charakter instrumentalny – dziecko zajmuje się chorym rodzicem, sprząta, gotuje, robi zakupy, opiekuje się rodzeństwem lub emocjonalny – dziecko jest terapeutą rodzica (słucha jego zwierzeń, pociesza go), buforem lub mediatorem w konflikcie opiekunów, podejmuje ważne decyzje w rodzinie. Katarzyna Schier wielokrotnie podkreśla, że odwrócenie ról w rodzinie nie musi mieć charakteru destrukcyjnego, może niekiedy prowadzić do rozwoju odpowiedzialności u dzieci. Autorka analizuje konsekwencje parentyfikacji w dzieciństwie dla funkcjonowania w dorosłości. Na podstawie wyników badań empirycznych prowadzonych przez nią lub pod jej kierunkiem, przykładów klinicznych oraz odniesień do beletrystyki, przedstawia związek pomiędzy odwróceniem ról i depresją, trudnościami regulacji emocji oraz zaburzeniami obrazu ciała. Szczególnie ten ostatni element jest twórczym wkładem Katarzyny Schier do rozumienia zjawiska parentyfikacji. Analizie funkcjonowania Dorosłych Dzieci towarzyszą dwie opowieści – mit o Heraklesie i baśń o Kopciuszku, jako przykłady sytuacji, gdy dzieci zbyt wcześnie musiały stać się dorosłe. 

Autorka nawiązuje we Wprowadzeniu do historii dwu postaci, jednej znanej z mitów (Herakles), drugiej znanej z baśni (Kopciuszek). Na ich przykładach oswaja Czytelnika ze złożonością zagadnienia parentyfikacji. W tym tkwi niewątpliwy kunszt Autorki, która z perspektywy problematyki poruszanej w monografii ukazuje w percepcji znanego mitu o Heraklesie czy w percepcji baśni o Kopciuszku istotne elementy odwrócenia ról w układach asymetrycznych. Poprzez ten zabieg, sprawdzony w innej książce (Krewni i znajomi Edypa) Katarzyna Schier odkrywa aspekty parentyfikacji, które będzie szczegółowo analizowała, przedstawiając wyniki badań własnych, badań prowadzonych pod jej kierunkiem, analizy studiów przypadków z własnej praktyki klinicznej czy z praktyki diagnostyczno-terapeutycznej innych specjalistów (przywoływane ze znawstwem z literatury).
Z recenzji prof. dr hab. Barbary Bokus 

Profesor dr hab. Katarzyna Schier jest psychologiem i psychoterapeutką. Pracuje w Katedrze Psychologii Klinicznej Dziecka i Rodziny na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończyła podyplomowe studia z psychoterapii dzieci i młodzieży w Heidelbergu. Od początku kariery zawodowej łączy pracę naukową z pracą kliniczną. Podstawowe obszary zainteresowań badawczych to: relacja ciało – psychika (choroby psychosomatyczne, zaburzenia obrazu ciała), ukryte formy przemocy w rodzinie oraz mechanizmy rządzące psychoterapią. Katarzyna Schier jest autorką / współautorką ponad 100 publikacji naukowych, o zasięgu międzynarodowym i krajowym. Napisała kilka książek, m.in. Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna i regulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową (Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne) oraz Piękne brzydactwo. Psychologiczna problematyka obrazu ciała i jego zaburzeń (Wydawnictwo Naukowe Scholar).

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie – mit o Heraklesie i bajka o Kopciuszku  7

1.1. Herakles   11

1.2. Kopciuszek   13

2. Zjawisko parentyfikacji, czyli o „masce dorosłości”  17

2.1. Definicja i rozumienie pojęcia  17

2.2. Kultura sprzyjająca odwracaniu ról – przyzwolenie na to, żeby dzieci były „dzielne”   35

2.3. Destrukcyjne odwrócenie ról w dzieciństwie, czyli o przemocy utajonej    53

3. Mechanizm działania parentyfikacji – transgeneracyjny przekaz traumy   72

3.1. Rodzice z zaburzeniami osobowości   77

3.2. Niedojrzali dorośli i niedokończonażałoba   84

3.3. Style osobowości związane z parentyfikacją: masochistyczny i narcystyczny   92

3.4. Koledzy i przyjaciele Kopciuszków   96

4. Konsekwencje destrukcyjnej parentyfikacji   103

4.1. Zaburzenia regulacji emocji – aleksytymia   103

4.2. Depresja   118

4.3. Zahamowanie procesu separacji–indywiduacji   133

4.4. Somatyzacja i zaburzenia psychosomatyczne   151

4.5. Zaburzenia funkcjonowania cielesnego, czyli „zdradzone ciało”   167

5. Rodzaje parentyfikacji   195

5.1. Parentyfikacja instrumentalna i emocjonalna    195

5.2. Studium osoby – historia Pani A.   221

5.3. Parentyfikacja seksualna   233

6. O sposobach pomocy „dorosłym” dzieciom   246

6.1. Psychoterapia osób, które doświadczyły parentyfikacji   247

6.2. Wzrost potraumatyczny, czyli dorosłe dzieci bez brzemienia parentyfikacji   255

6.3. Społeczna diagnoza dorosłych dzieci   259

6.4. Psychoterapeuci to często osoby, które w dzieciństwie doświadczyły parentyfikacji   268

6.5. Mówienie i pisanie o traumatycznej przeszłości   274

6.6. Prewencja odwracania ról w rodzinie   277

7. Podsumowanie, czyli raz jeszcze o tym, co dla dorosłego dziecka jest najważniejsze   280

8. Zmiana narracji – jeśli nie Herakles i Kopciuszek, to kto?   282

8.1. Wystarczająco dobre rodzicielstwo i odzyskiwanie równowagi   283

8.2. Zadania dla psychoterapeuty i osoby wspierającej   287

Bibliografia   292

Indeks nazwisk  317

Indeks rzeczowy   325