AUTYZM... CO TO DLA MNIE ZNACZY?
Podręcznik z ćwiczeniami dla dzieci i dorosłych ze spektrum autyzmu

Catherine Faherty oferuje podejście poszerzające rozumienie autyzmu – zachęca osoby autystyczne do lepszego poznawania siebie samych. Jej podręcznik jest dla dzieci autystycznych skarbnicą wiedzy, która pozwala im uświadomić sobie własną naturę, zrozumieć ją i zwiększyć poczucie własnej wartości. Taka publikacja bardzo by pomogła mojej rodzinie i mnie, kiedy byłem dzieckiem.
Dave Spicer, zdiagnozowany w wieku 46 lat

Autorka podręcznika przedstawia typowe, codzienne sytuacje, z którymi mają do czynienia dzieci autystyczne  i ich rodziny pozwalając je poznać i lepiej zrozumieć.  Każdy rozdział dotyczy ważnego aspektu życia, na przykład komunikacji, talentów, twórczego wyrażania siebie, uczenia się czy zawierania przyjaźni. Ostatnia część każdego rozdziału została napisana z myślą o rodzicach, terapeutach oraz innych ważnych dorosłych w życiu dziecka. Znajdują się tam praktyczne sugestie i ciekawe pomysły, które można wykorzystać zarówno w domu, jak i w szkole.

Catherine Faherty pracowała przy międzynarodowym programie TEACCH w Asheville w Północnej Karolinie w charakterze konsultantki dla rodziców, terapeutki dla dzieci i dorosłych, a także konsultantki programów szkolnych. Jest trenerką nauczycieli i innych profesjonalistów.

Spis treści

Przedmowa  23

Wstęp  27

Struktura książki?  29
Podręcznik  29
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  30
Kto w rzeczywistości napisał ten podręcznik?  31
O czym trzeba pamiętać, kiedy posługujemy się pomysłami z tej książki  31

Rozdział 1. Wprowadzenie  33

Mogę mieć pytania  34
Lektura tej książki  36
To podręcznik  37
Pisanie w tej książce  38
Praktyka zaznaczania tego, co jest prawdą  39
Strona z ćwiczeniami  40
Przedstawianie się  41
Mocne strony i talenty  42
Autyzm to jedna z moich cech  43
Czym jest autyzm?  44
Dlaczego autyzm?  45
Czy urodziłem się z autyzmem?  46
Z myślą o starszych czytelnikach  47
Samowiedza  48
Autyzm i samowiedza  49
Neuroróżnorodność  50
Wyrażenia opisujące mnie i autyzm: „tożsamość przede wszystkim” ... 52
Więcej informacji o wyrażeniach opisujących mnie i autyzm: „osoba przede wszystkim”  54
Dobór słów nie ma dla mnie znaczenia  55
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  56
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  57
Zaznaczanie tego, co jest prawdą  57
Podręcznik wymaga twojej współpracy i pomocy  57
Co zrobić, jeśli młody czytelnik chce zaznaczyć wszystkie opcje albo nie zaznaczy żadnej?  58
Zachęć czytającego, by za pomocą kawałka papieru wskazywał istotny fragment, przysłaniając resztę tekstu, co pomoże mu się skupić  60
Wybierz strony do przeczytania  61
Jak to powiedzieć?  61
Język: „osoba przede wszystkim” i „tożsamość przede wszystkim”  62

Rozdział 2. Doświadczenie zmysłowe  63

Pięć zmysłów  64
Głośne lub niespodziewane dźwięki  65
„Ciche” dźwięki, których inni nie słyszą  66
Dotyk  67
Powonienie  68
Wzrok  69
Smak  70
Ból fizyczny  71
Manieryzmy ruchowe: jak to robię?  73
Manieryzmy ruchowe: dlaczego to robię?  74
Zrozumieć manieryzmy ruchowe  75
Z myślą o starszych czytelnikach  76
Tiki  77
Ból emocjonalny  78
Współczucie emocjonalne  79
Samookaleczanie  83
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  83
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  87
Strefa ciszy  87
Ograniczanie stymulacji wzroku  88
Kontrolowanie stymulacji słuchu  89
Kierowanie stymulacją dotyku  89
Zapachy  90
Stymulacja sfery oralnej i narządów artykulacyjnych  90
Jedzenie  91
Preferencje wizualne i rozpraszanie uwagi  92
Manieryzmy ruchowe  93
Ocena integracji sensorycznej  95
Ból fizyczny  95
Współczucie emocjonalne  96
Tiki  96
Samookaleczanie  96

Rozdział 3. Sposoby myślenia  99

Szczególne zainteresowania  100
Szczegóły  102
Sposoby uczenia się  103
Perfekcjonizm  104
Perfekcjonizm a robienie wszystkiego, na co cię stać  105
Rutyna i przyzwyczajenia  106
Zmiany  107
Planowanie może pomóc mi być elastycznym  109
Zmiany w ostatniej chwili  110
Z myślą o starszych czytelnikach  111
Skupianie się i niepodzielność uwagi  112
Uwaga i wielozadaniowość  114
Rozpraszanie uwagi  116
Organizacja  117
Co to znaczy „uczyć się na błędach”?   119
Plan siedmiu kroków: kiedy znajdę błąd  120
Niepewność  121
Dla rodziców i nauczycieli  123
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  123
Potrzeba odnoszenia sukcesów  124
Błędy  126
Ocena  126
Codzienna nieformalna ocena  127
Brak konsekwencji  127
Nauka oparta na bodźcach wizualnych  128
Plan  128
Sześć przykładów planów  140
Przykład planu 1  140
Przykład planu 2  141
Przykład planu 3  142
Przykład planu 4  143
Przykład planu 5  144
Przykład planu 6  145

Rozdział 4. Talent i twórcze wyrażanie siebie  147

Muzyka  148
Teatr  149
Rysowanie  150
Malowanie  151
Fotografowanie i kręcenie filmów  152
Pisanie  153
Komiksy  154
Majsterkowanie i robótki ręczne  155
Gotowanie  156
Projekty mechaniczne  157
Komputery, tablety i inne technologie  158
Wiele innych sposobów  159
Z myślą o starszych czytelnikach  160
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  161
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  161
Dlaczego uważasz, że kreatywne wyrażanie siebie jest ważne?  161
W jaki sposób rodzice mogą wpłynąć na rozwój talentu swojego dziecka?  163
Czy masz jakieś inne refleksje na temat osób z autyzmem i talentów? 163
Jakie jest twoje osobiste doświadczenie związane z rozwijaniem swojego talentu?  164

Rozdział 5. Ludzie  165

Ludzie  166
Członkowie mojej rodziny  168
Więcej informacji o członkach mojej rodziny  170
Nowi lub inni ludzie w domu  172
Drzewo genealogiczne mojej rodziny  173
Nowi lub inni ludzie w szkole  175
Inni ważni ludzie  176
Zwracanie uwagi na więcej niż jedną osobę  178
Bezpieczeństwo  180
Więcej o bezpieczeństwie  181
Przyjaciele  183
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  184
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  184
Wpisywanie nowych osób do planu  185
Posługiwanie się kalendarzem  185
Zapisywanie planu wydarzeń, gdy spodziewasz się gości  186
Goście, którzy zostają na noc  187
Rodzice poza domem  187
Rozumienie zmian zachodzących w rodzinie  188
Nauczyciel na zastępstwie  189
Zapisywanie historyjek społecznych  190
Historyjka społeczna: dni, kiedy mamy zastępstwo  192
Wyrabianie nawyku proszenia o pomoc  193

Rozdział 6. Rozumienie  195

Kontakt wzrokowy  196
Słowa: znaczenie dosłowne i przenośne  197
Więcej przykładów wyrażeń o znaczeniu przenośnym  198
Język ciała i mimika twarzy  199
Więcej informacji o języku ciała i mimice twarzy  200
Więcej przykładów typowych wyrazów twarzy wyrażających stan szczęścia  201
Więcej przykładów typowych wyrazów twarzy wyrażających smutek  202
Zrozumienie mojej mimiki twarzy  203
Trudności w rozumieniu ludzi  204
Lepiej rozumieć ludzi  205
Zrozumieć, o co im chodzi  206
Wyłączanie się  207
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  208
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  208
Ogromna przepaść między mówieniem a rozumieniem  209
Przyjrzyj się bliżej  209
Kontakt wzrokowy  210
Dobór słów  212
Tempo i pauzy  212
Bądź świadomy czynników rozpraszających uwagę  213
Kształtowanie czasu na słuchanie  213
Język ciała  214
Zapisz to  215
Wyłączanie się  217

Rozdział 7. Myśli  219

Czym są myśli?  220
Kto myśli?  221
Marzenia to myśli  222
Obawy to myśli  223
Wyobraźnia: świat fantazji  224
Myśli innych ludzi  225
Kto zna moje myśli?  226
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  227
Założenia  227
Komiksowe rozmówki  227

Rozdział 8. Komunikacja  229

Komunikacja za pomocą mowy jest naturalna dla wielu ludzi  230
Komunikacja nie zawsze przychodzi łatwo  231
Proces komunikacyjny  232
Ubieranie myśli w słowa  234
Jak rozpocząć zdanie  236
Pewność, że ktoś słucha  237
Więcej informacji o byciu pewnym, że ktoś słucha  238
Więcej informacji o byciu pewnym, że ktoś słucha  239
Z kim się komunikować?  240
Słuchanie i odpowiadanie na to, co ktoś mówi  241
Dlaczego rozmowa może wprawiać w zakłopotanie  242
Mówić dużo  244
Zadawać to samo pytanie  245
Milczeć  246
Style wypowiadania się  248
Zakończenie rozmowy  249
Mówienie do siebie  250
Proszenie o pomoc  251
Bycie szczerym i uprzejmym  252
Więcej o byciu szczerym i uprzejmym  253
Poczucie humoru  254
Więcej o poczuciu humoru  255
Dlaczego ludzie się śmieją, kiedy nie żartuję  256
Komunikacja poprzez sztukę  257
Z myślą o starszych czytelnikach  258
O co chodzi z tą całą komunikacją?  259
Nieporozumienie  260
Co powinienem robić, jeśli doszło do nieporozumienia?  261
Skąd mam wiedzieć, że mam coś do zakomunikowania?  262
Kategoria pierwsza: wyrażanie potrzeby zmiany (na lepsze)  263
Co może się zdarzyć, gdy poproszę o pomoc?  265
Kategoria druga: pozytywne doświadczenia i wyrażanie wdzięczności 266
Kategoria trzecia: dzielenie się pomysłami, myślami i uczuciami  267
Komunikacja: istnieją możliwości wyboru!  269
Odkryj ulubiony sposób na rozmowę  271
Komunikuj się szczerze i życzliwie  272
Upominanie się o swoje prawa  274
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  275
Koncepty wprowadzone w tym rozdziale  275
Język i komunikacja to dwie różne sprawy  275
Mowa nie świadczy o tym, że dziecko jest komunikatywne  276
Znaczące różnice pojawiają się już we wczesnych latach  277
Dokonaj oceny rozwoju mowy i języka  278
Korzystaj z tej książki  279
Eksperyment z pisaniem odręcznym lub na komputerze  279
Dostarczaj wskazówek wizualnych  280
Proszenie o pomoc, przy mojej błękitnej bufiastej kurtce  282
Wypróbuj to!  283
Ułatw rozmowę  283
Korzystaj z formuł komunikacyjnych  287
Strony stworzone „z myślą o starszych czytelnikach”  288

Rozdział 9. Szkoła  289

Różne rodzaje szkół  290
Świadomość tego, co się dzisiaj stanie  291
Miejsce do pracy  292
Moje własne biuro  293
Więcej informacji o moim własnym biurze  294
Dlaczego może być trudno pracować samodzielnie  295
Bycie samodzielnym i zorganizowanym w systemie pracy  296
Wskazówki pisemne  297
Świadomość tego, co jest najważniejsze  298
Pisanie odręczne  299
Wykorzystywanie moich szczególnych zainteresowań  300
Technologia  301
Prace szkolne  302
Czas wolny  303
Wiedzieć więcej o czasie wolnym  305
Zasady  306
Więcej o zasadach  307
Praca domowa  308
Dobre oceny  309
Więcej informacji o dobrych ocenach  310
Strefa ciszy  311
Uczenie innych dzieci o mnie  312
Co myślę o szkole  313
Z myślą o starszych czytelnikach  314
IN (indywidualne nauczanie)  315
IN: co i kto?  316
Moja lista na spotkanie na temat IN  317
Informacje, jakich potrzebuje zespół do spraw IN  318
Formularz komunikacyjny IN  319
Więcej informacji na temat zespołu do spraw IN  322
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  323
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  323
Środowisko edukacyjne  324
Pamiętaj o planie!  325
Problemy w nabywaniu umiejętności samodzielnej pracy  326
Osobisty asystent  327
Tworzenie biura  328
Jak mam stosować tryb pracy, by nauczyć dziecko pracować samodzielnie?  329
Zapewnianie wskazówek pisemnych  331
Pisemne wskazówki można też stosować w domu  332
Organizowanie miejsca pracy, przyborów i materiałów  333
Modyfikowanie arkuszy  334
Zadania z wykorzystaniem papierowych teczek  336
Satysfakcja i motywacja ucznia  337
Włączanie szczególnych zainteresowań  338
Konspekty, rysunki, modele, notatki i mapy  340
O tworzeniu mapy umysłu  341
Jak stworzyć mapę umysłu  343
Dziewięć sposobów adaptowania lekcji  343
Instrukcje grupowe  346
Komputer: środki bezpieczeństwa  348
Praca domowa  350
Jakie są najważniejsze umiejętności, których powinienem nauczyć dziecko?  351
Strefa ciszy  354
Dlaczego on taki jest?  355
Programy, które uczą rówieśników o różnicach  356
Rozmawianie o autyzmie i twoim dziecku  359
Autentyczne uczestnictwo w IN  360

Rozdział 10. Przyjaciele  361

Kim jest przyjaciel?  362
Zabawa  363
Zabawa na niby  364
Zabawa na świeżym powietrzu  365
Bieganie i inne umiejętności motoryczne  366
Wygrywanie i przegrywanie  367
Bycie dobrym graczem  368
Drużyny  369
Przyjaciel przychodzi do mnie do domu  370
Dogadywanie się z przyjacielem  371
Bycie przyjacielskim  372
Zastanawiam się, dlaczego  373
Czy przyjaciele powinni wiedzieć o autyzmie?  374
Szukanie autystycznych przyjaciół  375
Przyjaciel-zwierzątko  376
Mieć mentora  377
Przyjaciele i internet  378
Z myślą o starszych czytelnikach  379
Przyjaciele, których znamy osobiście  380
Znajomi  382
Kim jest znajomy z sieci?  384
Czy znajomi z internetu nie są niebezpieczni  386
Odpowiedzialność podczas czatowania  388
Sześć zasad dotyczących znajomych z sieci  390
Dlaczego nawiązywanie kontaktów w sieci może być łatwiejsze  392
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  393
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  393
Zacznij od szacunku  394
Ocena  395
Zbadaj, co jest fajne z perspektywy twojego dziecka  395
Ocena 1: Co jest fajne?  396
Oceń poziom komfortu społecznego  396
Ocena 2: Poziom komfortu społecznego  399
Zapewnij niezbędną strukturę  400
Ocena 3: Struktura  401
Wzór na udane doświadczenie społeczne  402
Pomocnicy z grupy rówieśniczej i inne formy współpracy  403
Indywidualizacja wydarzenia towarzyskiego: duże przyjęcie nie zawsze jest przyjemne!  404
Historyjki społeczne  405
Wszyscy jesteśmy w tym razem  406
Prawdziwi przyjaciele  407
Grupy społeczne  407
Ostatnie słowo o rozwoju społecznym  412
Przyjaciele-zwierzęta  412
Bezpieczeństwo w Internecie: apel  413

Rozdział 11. Mieć zły humor  415

Odczuwanie emocji  416
Nazywanie emocji  417
Odczuwanie niepokoju  418
Co się dzieje, kiedy odczuwam niepokój  419
Robić na przekór  420
Robienie sobie krzywdy  421
Robienie krzywdy innym  422
Odczytywanie emocji innych ludzi  423
Emocjometr dla mojego rodzica  424
Emocjometr dla mnie  425
Doradztwo  426
Czuć się lepiej  427
Z myślą o starszych czytelnikach  428
Wyrażanie emocji  429
Co to znaczy, gdy ktoś mówi, że  430
Te wyrażenia mogą wejść w nawyk  431
Co naprawdę mogą oznaczać nawykowe wyrażenia  432
Depresja  433
Dlaczego powinienem powiedzieć komuś, że mam depresję?  434
Co robić  435
Wybierz jeden albo kilka sposobów komunikowania się z tej listy  436
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  437
Koncepty wprowadzone w tym rozdziale  437
Zapobieganie  438
Samoakceptacja  439
Podczas ataku  439
Po ataku  441
Uważaj przy wychodzeniu z pociągu  442
Korzystanie z emocjometru  447
Ponowna ocena  448
Ogranicz stymulację zmysłową  448
Częste przerwy  449
Strefa ciszy  450
Doradztwo  450
Środki farmakologiczne  451
Specjalna wzmianka o dorastaniu  451
Depresja i lęk  452

Rozdział 12. Szczęście – poczucie dobrostanu  455

Czym jest szczęście?  456
Ćwiczenie mięśnia sercowego  457
Rozciąganie  458
Relaks  459
Sen  460
Zdrowa dieta  461
Bycie uprzejmym  462
Czym jest szacunek?  463
Wszyscy są jednakowi  464
Czy na świecie istnieją inne osoby autystyczne?  465
Jak wiele osób z autyzmem mieszka w moim województwie lub kraju? 466
Dopasowanie się lub bycie tym niepowtarzalnym sobą  467
Wdzięczność  468
Mówienie o tym, jak się czuję  469
Jak się dzisiaj czuję (przykład codziennego formularza komunikacyjnego do wykorzystania w szkole)  470
Więcej o szczęściu  471
Z myślą o starszych czytelnikach  472
Słowa wyrażające szczęście  473
Więcej o relaksie  474
Więcej o ćwiczeniach  475
Dlaczego ćwiczenia fizyczne tak pomagają?  475
Stwórz plan aktywności fizycznej  476
Akceptacja  477
Przebaczenie  478
Wdzięczność  479
Po co odczuwać i wyrażać wdzięczność?  480
Odwaga  481
Życzliwość  482
Związki  483
Więcej o związkach  485
Miłość  486
Wiara  487
Żyj tylko jednym dniem  488
Więcej o życiu tylko jednym dniem  489
„Wzloty i upadki”  490
Pozytywne nastawienie  491
Wypracowanie pozytywnego nastawienia  492
Żyj pełnią życia  493
Sprawiać, by świat był lepszym miejscem  494
Dla rodziców, nauczycieli i terapeutów  495
Koncepcje wprowadzone w tym rozdziale  495
Ćwiczenia  495
Relaks  496
Dieta  497
Sen  498
Badania na temat szczęścia  499